Muzułmanie mieszkają w Polsce? Serio? I to tacy, którzy tu mieszkają tu od wieków? Już od kilku lat chciałem się wybrać na coraz bardziej popularny Szlak Tatarski. Chciałem na własne oczy zobaczyć Tatarów i ich meczety. Tak bardzo utarło mi się, że Polska jest arcychrześcijańska, że moja wyobraźnia nie dawała sobie rady z faktem, że żyją u nas również muzułmanie. Organizacje skupiające muzułmanów są obecne w dużych miastach, takich jak Wrocław, Gdańsk, czy Warszawa. Jednak z powodów historycznych najbardziej znanym miejscem funkcjonowania diaspory jest Podlasie, gdzie zlokalizowany jest Szlak Tatarski.
Na Szlaku Tatarskim można zobaczyć dwa stare meczety, w Kruszynianach i Bohonikach. Meczety i muzułmańskie cmentarze warto zobaczyć. Ale jeszcze ciekawsze jest poznanie fascynujące historii polskich Tatarów. A już czymś zupełnie wyjątkowym w skali obecnej sytuacji naszego kraju jest poznanie społeczności, w której obok siebie żyją katolicy, prawosławni i muzułmanie. O Kruszynianach dzieci powinny się uczyć w szkole. Gwarantuję, że dostałyby świetną lekcję tolerancji.
Polscy Tatarzy
Żeby pokrótce opisać scharakteryzować społeczność polskich Tatarów, przywołam odpowiedzi przewodników po meczetach na 3 częste pytania, jakie zadają im turyści.
Pytanie nr 1. Czy czujecie się Polakami? Nie, nie czujemy się Polakami. My Polakami po prostu jesteśmy.
Pytanie nr 2. Jak Wy się tu w jednej wsi dogadujecie z prawosławnymi i katolikami? No tak, rzeczywiście, mamy z tym pewne problemy. Ponieważ każdy zaprasza swoich sąsiadów na świętowanie swoich świąt, to tych okazji do świętowania robi się tyle, że nie ma czasu na pracę 🙂
Pytanie nr 3: A Wy to jesteście z odłamu szyickiego czy sunnickiego? Nas ten podział nie interesuje, to wymysły polityków.
No nie dało się nie poczuć do Tatarów sympatii od pierwszego wejrzenia 🙂
Skąd na Podlasiu wzięli się Tatarzy?
Wbrew stereotypom utrwalanym przez Trylogię Sienkiewicza, Tatarzy od wieków ramię w ramię z wojskami polskimi i litewskimi. Wspierali wojska litewskie już w bitwie pod Grunwaldem. W XVII wieku Polacy nie mieli funduszy, żeby zapłacić Tatarom żołd. Dlatego, dzięki staraniom Jana Sobieskiego, w ramach rekompensaty za nieopłacony żołd, Tatarzy otrzymali ziemie na terenach Litwy i Podlasia. W taki oto sposób Kruszyniany dostały się we władanie Sammuelowi Murzy Krzeczowskiemu. Legenda mówi, że Krzeczowski uratował Janowi Sobieskiemu życie w bitwie pod Parkanami. Co ciekawe, osiedlający się tu Tatarzy mieli przyjmować polskie nazwiska, zaś wciąż nadawali sobie tatarskie imiona. Ta tradycja została zachowana aż do dziś.
W Kruszynianach można obejrzeć wystawę o historii tutejszej społeczności tatarskiej. Na wystawie znajduje się wiele świadectw uczestnictwa Polaków pochodzenia tatarskiego w polskich wojnach i powstaniach. Mnie ten przykład zafascynował, bo pokazuje, że można być patriotą w najlepszy tego słowa znaczeniu, pomimo odmiennego pochodzenia i wyznawanej religii. Dziś takich przykładów wzajemnego poszanowania odmienności potrzebujemy jak nigdy. Stąd cieszy mnie rosnąca popularność Szlaku Tatarskiego, ale mimo wszystko niestety to wciąż miejsce niszowe. Marzy mi się większa obecność Pana Dżemila (przewodnik po meczecie w Kruszynianach) czy Pani Dżennety (właścicielka Tatarskiej Jurty) w polskich mediach. Historie o mieszanych rodzinach muzułmańsko-chrześcijańskich mogłyby odczarować wiele stereotypów.
Szlak Tatarski: najciekawsze atrakcje
Co ciekawego zobaczyliśmy na Szlaku Tatarskim, w Kruszynianach i Bohonikach? Natknęliśmy się atrakcje te bardziej spektakularne, jak i kameralne. W każdym razie osoby, które odwiedzą Kruszyniany na przedłużony weekend, na pewno nie będą się nudzić.
Atrakcje w Kruszynianach
- Meczet w Kruszynianach. To najbardziej znany obiekt na całym Szlaku Tatarskim. Świątynia wygląda trochę jak kościół czy cerkiew. Nic dziwnego, budowniczowie meczetu nie widzieli przecież innych meczetów, na których mogliby się wzorować. Meczet w Kruszynianach został zbudowany w II połowie XVIII wieku. Warto odwiedzić i posłuchać opowieści przewodnika, Pana Dżemila.
- Mizar w Kruszynianach. To muzułmański cmentarz, znajdujący się nieopodal meczetu. Część nagrobków jest bardzo stara i nie zawsze daje się odczytać na nich napisy. Ale są też współczesne groby, które niewiele się różnią od katolickich nagrobków, poza tym, że krzyż zastępuje półksiężyc.
- Tatarska Jurta. To restauracja z tradycyjną tatarską kuchnią. Tatarska Jurta wcześniej oferowała noclegi, ale niestety budynek spłonął. Na szczęście nowy budynek Tatarskiej Jurty już stoi, choć nie jest jeszcze wykończony. W tej chwili restauracja działa tuż obok na terenie Centrum Kultury Tatarów. W Kruszynianach znajduje się jeszcze jedna tatarska restauracja, Zajazd Tatarski “Na końcu świata”. Restaurację tatarską Zajazd u Mahmeda znaleźliśmy też w Bohonikach, przy meczecie po drugiej stronie ulicy.
- Centrum Edukacji i Kultury Muzułmańskiej w Kruszynianach. Przy okazji stołowania się w Tatarskiej Jurcie warto obejrzeć wystawę w muzeum o tutejszej społeczności tatarskiej.
- Rezerwat Nietupa i Orla Wieża. Pomiędzy Kruszynianami a Sannikami znajduje się po prawej stronie polna droga. Droga wiedzie tuż obok przepięknego brzozowego lasku. Gdzieś po około kilometrze dotarliśmy do granic rezerwatu Nietupa. Znajduje się tam Orla Wieża, wspaniały punkt obserwacyjny na okoliczne łąki i lasy. Dodatkowo, wzdłuż drogi z Kruszynian do Sannik rosły przepiękne kępy łubinów.
- Zalew Ozierany. Zalew znajduje się blisko Kruszynian, z których można się tam dostać na piechotę. Świetne miejsce na kontemplowanie zachodu słońca.
- Wsie Sanniki i Łosiniany. Wokół Kruszynian znajduje się wiele urokliwych wsi. Także fajnie jest mieć rower i pojeździć sobie. Mi szczególnie się podobał “kresowy” klimat przygranicznych Łosinian.
Szlak Tatarski poza Kruszynianami
- Meczet w Bohonikach. Podobnie jak świątynia z Kruszynian, wyglądem przypomina chrześcijańskie kościoły. w Bohonikach przewodniczką jest przesympatyczna Pani, mówiąca z uroczym podlaskim akcentem. Meczet w Bohonikach został zbudowany w XIX wieku.
- Mizar w Bohonikach. W Bohonikach cmentarz muzułmański znajduje się w niewielkim oddaleniu od wsi, na pagórku. Warto tam pojechać chociażby dla widoku, który rozpościera się spod bram cmentarza. Przed oczami ukazuje się przepiękna widokówka z typową polską polną sielanką.
- Silvarium w miejscowości Poczopek. Nieco dalej od Kruszynian można pojechać do Silvarium czyli parku leśnego. To taki teren do pochodzenia bardziej z dzieciakami. Można obejrzeć też różne zwierzęta. Choć mi osobiście nie bardzo podoba się zamykanie sów w klatkach. Inną podobną atrakcją jest Arboretum w Kopnej Górze, którego my akurat nie widzieliśmy.
No i tak nam minął pobyt w Kruszynianach. Choć poza Szlakiem Tatarskim, zwiedziliśmy jeszcze równie fascynującą Krainę Otwartych Okiennic, o której napiszę w kolejnym wpisie.
